Son aylar Rusiyadan qaçaraq Qarabağa sığınan və öz sərvətini qorumaq üçün “vətənpərvər cildinə” girib, erməniləri öz maraqları naminə növbəti qarşıdurmaya sürükləyən Ruben Vardanyanın kimliyi diqqət mərkəzindədir.
AzerTimes xəbər verir ki, hələ bir müddət bundan öncə R.Vardanyanın çirkli biznesi, qanunsuz əməliyyatları haqda OCCRP (Mütəşəkkil cinayətkarlıq və korrupsiya hesabatı layihəsi) geniş araşdırma yaymışdı.
Bu geniş materiallar dünyanın ən nüfuzlu media orqanlarında (“The Guardian”, “Suddeutsche Zeitung” və s.) dərc edilib.
Hazırda bütün dünya ictimaiyyətinin həvəslə müsahibələrini tirajladığı həmən bu Ruben Vardanyan haqda OCCRP-un araşdırmasında nələr vardı?
Araşdırmadan bəzi parçaları təqdim edirik:
Ruben Vardanyan Rusiya maliyyə sənayesinin ən məşhur adamlarından biridir. O, Rusiyada ilk investisiya bankı olan “Troyka Dialoq”u qurub, yüksək etik standartlara uyğun iş apardığı üçün bir çox mükafatlar alıb. Bununla belə, “Troyka” əsas bizneslə yanaşı, bütöv bir ofşor şirkətlər sistemi yaradıb ki, onun vasitəsilə pul gizli şəkildə Rusiyanın ən güclü adamlarına, məsələn, Vladimir Putinin dostu Sergey Rolduqinə ötürülüb. Bir neçə ildir ki, bu şirkətlərin hesablarından 4,5 milyard dollardan çox vəsait keçib. Pullar, xüsusən, Rusiyadan milyardlarla çirkli pulun yuyulması, nağdlaşdırılması və ya qeyri-qanuni çıxarılması ilə bağlı cinayət işlərində iştirak edən şirkətlərdən daxil olub.
2012-ci ildə “Troyka” “Sberbank”a satılıb. Onun yaratdığı ofşor şirkətlərin hesabları üzrə hərəkətlər 2013-cü ilə qədər davam edib.
Ruben Vardanyan 1992-ci ildə universiteti yeni bitirərək “Troyka”ya rəhbərlik edib. İnvestisiya bankı kommersiya bankından fərqli olaraq əhali ilə işləmir – o, əmanət cəlb etmir və kredit vermir. Böyük biznes və maliyyə korporasiyalarının maraqlarına xidmət edir. İndi demək olar ki, bütün iri biznesin dövlətə məxsus olduğu Rusiyada investisiya bankları ilə yüksək vəzifələrdə məmurların oğulları və qohumları və ya xüsusi xidmət orqanlarının adamları daha çox məşğul olurlar. 1990-cı illərdə bankın rəhbəri Moskva Dövlət Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsinin sadəcə hazırcavab tələbəsi – Vardanyan imiş.
İndi Vardanyan özünü “sosial sahibkar, təsirli investor və vençur xeyriyyəçisi” adlandırır.
2000-ci illərin əvvəllərində “Troyka”nın Nyu York və Londonda ofisləri açıldı. Ancaq eyni zamanda, ekzotik ofşorlarda – Panamada və ya Britaniyanın Virciniya adalarında broşürlərdə qeyd olunmayan, tamamilə fərqli şirkətlər yaradılıb. 2013-cü ildə Litvada ən böyük beş bankdan biri olan bu bankın lisenziyası ləğv edilib. Bankın sahibi Vladimir Romanov dələduzluqda və mənimsəmədə ittiham olunurdu. Bundan əlavə, “Ukio” Rusiyadan çirkli pulların yuyulmasında şübhəli bilinirdi.
Romanov Litvanı tərk edib və 2017-ci ildə Rusiyadan siyasi sığınacaq alıb. Bu bank “Troyka” ilə əlaqəli ən azı 30 şirkətin hesabına xidmət göstərirdi. Bu şirkətlərin adından yazışmaları investisiya bankının əməkdaşları aparıb, bəzi şirkətlər Ruben Vardanyanın “American Express” kartına və ona yaxın adamlara ödənişlər edib. Şirkətlərdən biri amerikalı müğənni Prinsin “Troyka” korporativ gecəsində çıxışı üçün pul ödəyib.
Qanunla qadağan olunmayıb, lakin şübhəlidir!
Bank məlumatlarına əsaslanaraq, “Troyka” ən azı 76 bir-birinə bağlı ofşor firmadan ibarət bütöv bir ekosistem yaratmışdır. Onların bəziləri Litvanın “Ukio” bankında hesab açıb, namizədlər, o cümlədən Ermənistandan olan mövsümi işçilərlə qeydiyyatdan keçib. Latviya hüquq firmasının tərəfdaşı “Sorainen Canisin” sözlərinə görə, ofşor şəbəkələrin yaradılması və saxlanması qanunla qadağan edilmir:
“Ancaq sual yaranır: investisiya bankının öz əməliyyatları üçün belə ofşorların yaradılmasında marağı nədir? Hesab edirəm ki, həm vergi orqanlarının, həm də çirkli pulların yuyulmasına qarşı mübarizə aparan hüquq-mühafizə orqanlarının belə şirkətlərə çoxlu sualları ola bilər: onlardan kim və hansı əməliyyatlar üçün istifadə edir?”
Klassik modeldə investisiya bankları iqtisadiyyatın inkişafı üçün pul toplamaq məqsədilə mövcuddur. “Troyka” rus şirkətlərinə sərmayə qoymağa, yeni fabriklər tikməyə və istehsala başlamağa hazır olan böyük xarici investorları necə tapmasından qürurla danışıb. Belə bir modeldə hər kəs qalib gəlməlidir: biznes böyüyür, dövlət vergilər, investorlar dividendlər, investisiya bankı isə komissiya alır.
Lakin “Troyka”nın idarə etdiyi ofşor firmalar bunun əksini etdi: onlar milyonlarla dolları, xüsusən də cinayət sxemlərindən istifadə edərək ölkədən pul çıxaran şirkətlərdən aldılar. Və bu vəsaitlərin son alıcıları bir neçə top-meneceri, habelə yüksək rütbəli Rusiya məmurlarının qohumları və dostlarıdır.
1. Maqnitski işi
“Hermitage Capital” investisiya fondunun keçmiş şirkətləri üçün gəlir vergisinin qaytarılması adı altında büdcədən 5,4 milyard rublun oğurlanması ilə bağlı “Maqnitski işi”ndə ortaya çıxan eyni şirkətlər tərəfindən “Troyka”nın nəzarətində olan ofşor hesablara 130 milyon dollar köçürülüb. Fondun əməkdaşının vəkili Sergey Maqnitski fırıldaqçılığın üstünü açmağa kömək edib və bu barədə hüquq-mühafizə orqanlarına məlumat verib. Sonra həbs olunub və həbsxanada ölüb. Rusiyadan çıxarılan milyardlar bütün dünyaya yayılıb – vəkilin ölümündən sonra bir çox ölkədə çirkli pulların yuyulması ilə bağlı cinayət işləri açılıb.
Sergey Rolduqin
Vladimir Putinin dostu, violonçel ifaçısı Sergey Rolduqinlə əlaqəli şirkətlər 2007-2010-cu illər arasında “Troyka” ofşor sistemindən 69 milyon dollar alıblar. Panama arxivləri musiqiçinin firmalarına sözün əsl mənasında pul almağa imkan verən əməliyyatları ətraflı təsvir edib: Rolduqinin şirkəti “Rosneft”in səhmlərini almaq üçün müqavilə bağlayıb, satıcı bunu yerinə yetirməyib və şirkət yüz minlərlə dollar alıb (müqavilənin pozulmasına görə kompensasiya – red). Məlum olub ki, belə müqavilələr “Troyka” ofşor sistemindəki şirkətlərlə bağlanıb.
Samara qubernatorunun qohumu
2008-2009-cu illərdə 80 yaşlı Rusiya vətəndaşı Anna Kurepina “Troyka” ofşor şirkətindən illik 5%-lə 15 milyon avro kredit alıb. Təqaüdçü Barselona yaxınlığında, Kosta Bravada torpaq almaq üçün təxminən 11 milyon avro xərcləyib. Kreditin şərtlərinə görə, Kurepina pulu 2019-cu ilin aprel ayına qədər – yəni təxminən 90 yaşında, bir ödənişlə və ya bütün dövr ərzində kiçik tranşlarla qaytarmalı idi. 2013-cü ildə kredit verən şirkətlərin bank hesabları bağlandı, o ana qədər Kurepinadan pul geri qaytarılmadı. “Troyka”nın dəniz bulud şirkətləri Kurepinanın villasının materiallarının tamamlanması üçün ispan firmasına daha 250 min dollar ödəyiblər.
RAO UES-in menecerləri və Ruben Vardanyanın yaxın ətrafı
Yüksək səviyyəli rus məmurlarının qohumlarına və dostlarına “Troyka” ofşor sistemindən ayırmalar olduqca qeyri-adi idi. Əsas ödənişlər Ruben Vardanyanın özü, ailəsi və yaxın ətrafı – adətən gənc islahatçı və ya sistemli liberal adlanan iri biznesmenlər və siyasətçilərlə bağlıdır. Yaxtalar, Britaniya məktəblərində uşaqlara dərs keçmək, Kapridə toy mərasimləri – bütün bu xərclər ofşor hesablardan ödənilib. Bəzən “Troyka” ofşor firmaları ilə aparılan əməliyyatlar həqiqətən də bütün Rusiya cəmiyyətinin maraqlarına toxunurdu. Məsələn, 2004-2008-ci illərdə RAO UES-də islahatların zirvəsində, “Troyka” qeyri-likvid enerji aktivlərinin, yəni SSRİ-nin nəhəng enerji imperiyasından qalan nisbətən kiçik aktivlərin alınmasını ödəyirdi – təmir şirkətləri və ya əsas olmayan telekommunikasiya biznesi kimi. Bununla belə, aktivlər yalnız RAO UES standartlarına görə kiçik idi və bəzən onlardan milyard dollarlıq özəl holdinqlər tikilirdi.
Pul Rusiyanı tərk edir
24 oktyabr 2008-ci ildə Rusiyanın SPK şirkəti Uruqvayın “South American Reinsurance” şirkətinə bir milyon 984 min dollar köçürüb. Ödənişin məqsədinin “mükafat” olduğu bildirilir. SPK-dan pul alan “South American” şirkəti Uruqvayda qeydiyyatdadır, lakin Litva bankında hesab açıb. Və şirkət nümayəndələri saxta elektron poçt ünvanlarından istifadə edərək bankla rus dilində yazışıblar.
Pul Ruben Vardanyanın ekosisteminə daxil olur
Elə həmin gün, 24 oktyabr 2008-ci ildə Cənubi Amerika Təkrar Sığorta şirkətindən “Kentway”ə 500.000 dollar köçürülüb. Ödənişin məqsədində cəmi dörd söz var: “Vəkil Asatur Virabyan vasitəsilə” (müasir qaydalara görə, ödənişin məqsədi əməliyyatın iqtisadi mahiyyətini ətraflı təsvir etməlidir, əks halda bankın belə bir ödəniş etmək hüququ yoxdur – red). “Kentway”in əsl sahibinin kim olduğunu dəqiq söyləmək mümkün deyil – şirkətin internetdə veb-saytı yoxdur, o, nominal sahibləri və direktorları ilə qeydiyyatdan keçib. Lakin şirkət adından “Ukio” bankı ilə yazışmaları “Troyka Dialoq”un poçt hesabından Yuliya Matyaş aparıb.
Pul xərclənir…
Quantusun hesablarında “Kentway” tərəfindən göndərilən 1 milyon dollar artıq orada olan başqa 5 milyon dollara düşüb. Sonrakı 20 gün ərzində onlar kiçik miqdarda müxtəlif alıcılara dağıdılıb. Məsələn, 400 min dollar digər “Troyka” şirkətinin – “Brightwell Capital”ın hesabına borc şəklində köçürülüb və oradan əsas aktivi Moskvanın mərkəzindəki bina olan Rusiyanın “Novaqro” şirkətinin nizamnamə kapitalına yatırılıb. Biznesin ilk ofisi burada yerləşirdi. “Skolkovo” məktəbinin təsisçilərindən biri Ruben Vardanyandır. Üç milyon dollar borc kimi “Troyka”nın da yaratdığı “Gibraltar Purus Limited”in hesabına köçürülüb və Hollandiyanın “HEESEN YACHTS” gəmiqayırma şirkətindən yaxtanın alınmasına və avadanlıqla təchiz olunmasına xərclənib. 200 min – ”Troyka” ofşor şəbəkəsindən başqa bir şirkət olan “Gotland Industrial”a gedib, oradan da nə olduğu bilinməyən digər ofşor şirkətlərin hesablarına kiçik ödənişlər şəklində paylanıb.
Son əvəzi
Bütün bunlar Vardanyanın Rusiyadan niyə qaçdığını, Qarabağa niyə gəldiyini gün kimi aydın edir.
Beynəlxalq qurumlar Ruben Vardanyanın necə çirkli bir oyunun içində olduğunu, Rusiyadan niyə qaçdığını gözəl bilir. Çünki Rusiyaya tətbiq edilən sanksiyaların zərbəsi ilk olaraq Ruben Vardanyana dəyməliydi. Axı, onun milyardları çirkli yollarla əldə etdiyi və varidatını əsasən xaricdə saxladığını illər öncə Qərb araşdırma mərkəzləri üzə çıxarmışdılar. Buna görə də onun aktivləri dərhal dondurulmalı və müsadirə olunmalıydı.
Biz isə əksini görürük: Ruben Vardanyana sanksiya tətbiq edilmir, əksinə, o, dünyanın nüfuzlu media qurumlarında “erməni milyarder”, “Qarabağın erməni icmasının təəssübkeşi” kimi təqdim edilir, “hüquq müdafiəçisinə” çevrilir.
Hesab edirik ki, Azərbaycan XİN bu materialları Qərb dövlətlərinin diqqətinə çatdırmalı və ona sanksiyalara nail olmalıdır.