Ermənistan ərazisindən nəqliyyat marşrutlarının necə yan keçdiyini görən İrəvan hakimiyyəti təcili olaraq Zəngəzur dəhlizində təxribatla bağlı fikirlərini dəyişdi. Lakin Bakının logistik təşəbbüsünü tamamilə təkrarlayaraq, bunu öz “layihəsi” kimi ört-basdır etməyə çalışdı. İrəvan regiona inteqrasiyadan iqtisadi fayda əldə etmək istəyir, amma yenə də öz daxilində siyasi iradə tapa bilmir.
AzerTimes xəbər verir ki, bu barədə “Vestnik Kavkaza”nın məqaləsində deyilir.
“Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanması prosesini ləngidən Qarabağ məsələsinin həllindən sonra Paşinyan hökuməti belə bir sualla üzləşdi: Bakının ədalətli tələbləri ilə necə razılaşıb, paralel olaraq heç bir “güzəşt” edilmədiyini nümayiş etmək olar? Azərbaycan Ermənistana qarşılıqlı faydalı layihələr təklif edir, lakin diaspor, Qarabağda separatizm bitsə belə, Paşinyan rejimindən “bir addım da geri çəkilməməyi” tələb edir. İrəvan üçün ən əlverişsiz maneələrdən biri də Zəngəzur dəhlizidir. Paşinyan bir tərəfdən 10 noyabr bəyanatında bu dəhlizi açacağını və Zəngilanla Naxçıvan arasında vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin, eləcə də yüklərin maneəsiz hərəkətini təşkil edəcəyini vəd edib. Digər tərəfdən, Bakı son aylarda Araz çayının İran tərəfi ilə Zəngəzur dəhlizinin tikintisinə dair Tehranla razılığa gəlib. İndi Naxçıvana gediş-gəliş məsələsində İrəvana ehtiyac olmadığını deyir. Paşinyan üç il ərzində Zəngəzur dəhlizi məsələsini siyasi alver üçün əsas götürdü, hətta heç nə tikməyəcəyi ilə hədələdi – indi Azərbaycan Ermənistansız çıxış yolunu tapdı. Bu müddət ərzində Zəngəzur dəhlizi müharibədən sonrakı Cənubi Qafqazın ən mühüm infrastruktur layihəsinə çevrildi. Bölgənin əsas qonşuları – Rusiya, Türkiyə, İran və daha uzaq ölkələr, ilk növbədə, Mərkəzi Asiya, eləcə də Çin dəhlizə maraq göstərir. Onlar üçün Bakıdan Naxçıvana yol qlobal Şərq-Qərb yükdaşıma marşrutunun yeni arteriyasıdır. Ermənistan özü də layihənin faydalarını tanıyıb: Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad edilməsindən sonra ölkə İrana gedən normal avtomobil yolunu itirdi (çünki yeganə belə yol Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonundan keçirdi), İrana gedən dəmir yolu isə sonuncu dəfə Qarabağ müharibəsindən əvvəl işlədilib – bu yol elə həmin Naxçıvandan keçir. Beləliklə məlum oldu ki, Paşinyan Zəngəzur dəhlizi üzərində bazarlıq edib, birdən-birə heçnəsiz qaldı. Çünki layihə, əvvəlki Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu və Bakı-Tiflis-Ceyhan neft kəməri kimi, etibarsız olan regional oyunçudan yan keçmək məqsədi daşıyırdı. İndi Rusiya Türkiyə ilə müttəfiqi Azərbaycan və tərəfdaşı İran ərazisindən dəmir yolu əlaqəsi yaradacaq, Azərbaycan Naxçıvana və Türkiyə ərazilərinə quru çıxış əldə edəcək, İran regional yük daşımalarına inteqrasiya olacaq, Ermənistan isə heçnəsiz qalacaq. Paşinyan üçün daha bir itki: İrəvanda hər şeyin qaydasında olması üçün sadəcə 50 km rels və asfalt çəkmək kifayət idi”, – məqalədə qeyd olunur.
Bildirilir ki, məhz buna görə də Paşinyan təcili olaraq dəhliz təxribatı ilə bağlı fikrini dəyişdi:
“Lakin hələ də ona təzyiq göstərildiyindən, özü də “dəhliz” sözünün İrəvan üçün xüsusi olaraq Zəngilan-Naxçıvan yollarına şamil edilməsinin qəbuledilməzliyini bildirdiyindən, o, Mehridən keçən avtomobil yollarının tikintisinə başlandığını elan edə bilməzdi. Nikol Zəngəzur dəhlizinin, belə desək, “erməni rebrendinqini” təşkil etməli, yəni layihənin adını özünəməxsus şəkildə dəyişməli idi. “Dünyanın kəsişməsi” “layihəsi” də belə yarandı. Dırnaq işarələrindən istifadə etməliyik, çünki “layihə”də yeganə yenilik adı və erməni maraqlarının müdafiəsidir – əks halda bu, eyni Zəngəzur dəhlizidir. O, Mehri vasitəsilə Zəngilan və Naxçıvan arasında eyni dəmir yolu marşrutunu nəzərdə tutur. Onu yalnız Azərbaycan və Ermənistanın şimal sərhədindən keçən başqa bir yol tamamlayır ki, bu da İrəvan ərazisindən çox tranzit keçdiyi üçün Bakıya maraqlı deyil. Əsas diqqət Naxçıvandan keçməklə Ermənistandan İrana sovet dəmir yolunun açılmasına yönəlib. “Dünyanın kəsişməsi” ilə bağlı problem ondadır ki, buna tam nəqliyyat təcridindən xilas olmaq üçün yalnız Ermənistanın ehtiyacı var – hamı üçün Zəngəzur dəhlizi kifayətdir. Azərbaycan layihələrini yeni uydurulmuş erməni layihələri kimi qələmə verməkdənsə, Nikol siyasi şounu dayandırmalı, Azərbaycanla danışıqlar masası arxasına əyləşməli və Ermənistandan keçəcək Zəngəzur dəhlizi ilə razılaşmalıdır. Vacib məqam – bunun üçün vasitəçilərlə deyil, birbaşa Bakı ilə danışmaq lazımdır. Paşinyan seçim etməlidir: xarici qüvvələrə xidmət edir, yoxsa Cənubi Qafqazda dövlətə rəhbərlik edir. Əgər ikinci variant olarsa, Prezident Əliyevlə dialoq üçün vasitəçilərə ehtiyac yoxdur. Zəngəzur dəhlizində maraqlı olanlar hər halda belə ikitərəfli dialoqa dəstək verəcəklər. Əgər birinci variant olarsa, o zaman “Dünyanın kəsişməsi”nin əvəzinə Paşinyan “erməni dalanı”na düşəcək”.