Alimlər dünya buzlaqlarının vəziyyəti ilə bağlı ən yaxşı peyk xəritəsini əldə ediblər.
AzerTimes BBC telekanalına istinadən xəbər verir ki, Avropanın “Cryosat” kosmik gəmisi Yerdəki 200 minə yaxın buzlağı izləyib və onların iqlim dəyişikliyi səbəbindən 10 il ərzində 2.720 milyard ton buz itirdiyini müəyyən edib. Bu, on il ərzində onların ümumi kütləsinin 2 faizini itirməsinə bərabərdir.
Buzlaqların nə qədər tez dəyişdiyini izləmək vacibdir, çünki milyonlarla insan içməli su və əkinçilik üçün onlardan istifadə edir. Dünyanın buzlaqları təkcə qütblərdə deyil, bütün enliklərdə yayılıb. Bir neçə yüz buzlaq müntəzəm olaraq yer səviyyəsində ölçülür və bu üsul onları qiymətləndirməyin ən yaxşı yolu sayılır. Lakin buzlaqların böyük əksəriyyəti üçün kosmosdan müşahidə onların iqlim dəyişikliyinə necə reaksiya verdiyinə diqqət yetirməyin yeganə yoludur. Bu, çox vacibdir. Daha geniş buz təbəqələri kimi, onların parlaq ağ səthi günəş işığını əks etdirir və planetdə sərinləməyə kömək edir.
Yer kürəsinin bir çox yerlərində buzlaqlar həm də əsas su anbarı kimi fəaliyyət göstərir. Dünya əhalisinin 20 faizindən çoxu buzlaqlardan axan yay ərimə sularından içmək, kənd təsərrüfatında və su elektrik stansiyalarını idarə etmək üçün hansısa şəkildə istifadə edir.
“Cryosat” Avropa Kosmik Agentliyinin Yer müşahidəçisidir. Bu kosmik gəmi planetin səthi boyunca hündürlükdəki dəyişiklikləri, xüsusən də buz sahələrinin hündürlüyündə baş verən prosesləri izləmək üçün mikrodalğalı impulslar göndərən radar altimetri adlı bir alət daşıyır. Bu alət Antarktida və Qrenlandiyanın daxili hissəsindəki incə dalğalanmaları izləyir. Lakin məlumatların təhlili sahəsindəki irəliləyişlər elm adamlarına “Cryosat”ın görmə qabiliyyətini effektiv şəkildə artırmağa imkan verib ki, bu da hətta görünməsi çətin olan yerlərdə belə prosesləri izləməyə imkan verir.
Peykin müşahidələri göstərir ki, 2010-cu ildən 2020-ci ilə qədər müşahidə olunan buz itkisinin böyük əksəriyyəti – 89 faizi daha isti atmosferdə ərimə nəticəsində baş verib. İtkilərin yalnız 11 faizi buzlaqların əriməsi və ya axınının artması nəticəsində olub, çünki onların hüdudları daha isti okean və ya göl sularında bitir. Ən böyük itkilərə Alyaskanın buzlaqları məruz qalıb. Onlar ildə 80 milyard tondan çox itirirlər ki, bu da 10 illik tədqiqat dövründə bölgədəki ümumi buz həcminin təxminən 5 faizinə bərabərdir. Bu, çox isti hava temperaturunun təsiri nəticəsində baş verir.