Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarında təsadüflər və qanunauyğunluqlara baxaq. Müəyyən hadisələrin zəncirini izah edərkən tez-tez düsturu xatırlayırıq: ilk dəfə – təsadüf, ikinci dəfə – təsadüf, üçüncüsü – qanunauyğunluq. Təkcə 2023-cü ilin oktyabr ayı ərzində İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında Avropa platformalarında və AB vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlar iki dəfə uğursuzluqla nəticələnib. Öncə Qaranada. Orada Avropa Siyasi Birliyinin sammiti çərçivəsində AB, Almaniya və Fransa nümayəndələrinin iştirakı ilə Azərbaycan-Ermənistan danışıqları keçirilməli idi. Son anda İlham Əliyev iştirakdan imtina etdi. İndi də Brüssel. Oktyabrın 25-də AB-nin xüsusi nümayəndəsi Klaar bildirib ki, Avropa Şurasının rəhbəri Mişelin vasitəçiliyi ilə danışıqlar bu ayın sonuna qədər baş tutmayacaq. Mümkündür ki, noyabr ayında da bununla bağlı problemlər yaransın. Moskvanın təşəbbüsü ələ keçirmək şansı var.
AzerTimes xəbər verir ki, bunu rusiyalı ermənipərəst politoloq Sergey Markedonov deyib.
“Azərbaycanın imtina etməsi aydındır. Bakı demək olar ki, istədiyi hər şeyi aldı. Yalnız ərazilər deyil. Erməni icması olmadan Qarabağı geri qaytardı (Rəsmi Bakı Qarabağ ermənilərinə Azərbaycanda qalmağı təklif etsə də, onların böyük əksəriyyəti könüllü şəkildə Ermənistana köçdülər).
Ermənistan hakimiyyəti sülh müqaviləsi imzalamaq istəyir. Ancaq hər şeyin Almatı nümunələri (1991-ci il Bəyannaməsinə istinad) ilə ediləcəyi fakt deyil. Azərbaycan isə güc hiss edərək, gözləmək və müqavilənin mətninə bəzi kreativ ideyalarla yaxınlaşmaq imkanına malikdir. Və kiminsə buna qarşı çıxa biləcəyi də fakt deyil. İrəvan Moskva ilə münasibətlərin çətin dövrünü yaşayır. Ancaq AB də alternativ və ya çıxış yolu deyil. Rusiyaya qarşı iddialar irəli sürülə bilər (və qeyd edək ki, hamısı yalnız emosional və əsassız deyil). Ancaq nə 2023-cü ilə qədər, nə də sonra AB (və ABŞ) kompensasiya mexanizmi hesab ediləcək nəyəsə sahib deyil. Və çətin ki, belə bir mexanizmə sahib olsun. Cari təqvim ilinin sonuna qədər sülh müqaviləsi mümkündür – üstəlik, həm AB, həm də Rusiya moderasiyası ilə. Ancaq başa düşmək lazımdır ki, çərçivə sənədinin özü konkret “doldurma” olmadan, bir sıra vacib məqamlar (dövlət sərhədinin demarkasiyasından anklavlara qədər) bu və ya digər şəkildə həll edilməyənə qədər münaqişəni başa çatdırmayacaq. Bu və ya digər istiqamətdə. Ermənistanın rəsmi hakimiyyət orqanlarının həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq aləmdə davranışları ilə bağlı çoxlu ədalətli şikayətlər və əsaslı məzmunlu suallar var. Bununla belə, ifrata varmamaq və hər zaman etdiyimiz ikitərəfli münasibətləri fərdiləşdirməmək son dərəcə vacibdir. XX əsrin əvvəllərində Qərbdəki ən ağıllı siyasətçilər, hətta bolşevikləri sevməyənlər və ya nifrət edənlər də başa düşdülər ki, bu xüsusi tarixi şəraitdə milyonlarla “adi rus kişiləri” Leninin səsi və liderin düşüncələri ilə yaşayıb danışırdı. Bugünkü Ermənistanda onun minlərlə vətəndaşı Paşinyanın dili ilə danışır. Söhbət Moskvanın rədd edilməsinə səbəb olan şübhəli xarici siyasət təşəbbüslərinin dəstəklənməsindən deyil, Ermənistanın özündə baş verən dəyişikliklərdən gedir. Sıravi seçici ermənilər üçün daxili gündəm geosiyasətdən daha vacib olduğundan, onlar hazırkı Baş naziri “sabiq”lərə qarşı dəstəkləməyə hazırdırlar, o cümlədən Ermənistan-Rusiya münasibətlərinə həssas olan məqamlara da göz yumurlar. Reallıq budur!” – o bildirib.