Qafqazı bir ruh təqib edir – sülh müqaviləsinin xəyalı. Ancaq 2023-cü ilin sentyabrında Üçüncü Qarabağ müharibəsini başlanğıc nöqtəsi kimi götürsək, artıq bir neçə aydır ki, o, sərgərdan gəzir.
AzerTimes xəbər verir ki, bu barədə rusiyalı ermənipərəst politoloq Sergey Markedonov sosial şəbəkə hesabında yazıb.
“Yeni 2024-cü il ərəfəsində Ermənistan və Azərbaycan arasında sazişin tezliklə imzalanması ilə bağlı proqnozlarda çatışmazlıq yox idi. Amma artıq avqustdur. Və iki Qafqaz dövləti arasında barışıq yolunda irəliləyiş görünmür. Ancaq son bir neçə gündə xoşbəxt saatların yaxınlaşması ilə bağlı söhbətlər yenidən aktivləşib. Azərbaycan və Ermənistan nümayəndələri nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması məsələsini sülh sazişinin mətnindən çıxarmağa hazır olduqlarını təsdiqləyiblər. Əvvəlcə bu xəbəri Azərbaycan prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov açıqlayıb, sonra isə eyni tezisi Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ani Badalyan təkrarlayıb. Deməli, bizi irəliləyiş gözləyir?
Bu suala cavab vermək üçün ilk növbədə sülh sənədinin imzalanması ilə sülhün vəziyyəti, məsələn, müharibənin olmaması və ikitərəfli münasibətlərin yeni gündəliyinə keçid kimi anlayışları aydın şəkildə ayırmaq lazımdır. Münaqişələrin tarixində sazişlərin, yol xəritələrinin və digər ikitərəfli və çoxtərəfli sənədlərin imzalanmasının qarşıdurmanın sona çatmasına səbəb olmadığına dair çoxlu nümunə var. Münaqişənin həlli ümumiyyətlə düz xətt üzrə inkişaf etmir.
Görünən odur ki, Bakı sülh sazişinin imzalanmasının sürətləndirilməsində çox maraqlıdır. Sentyabrda ölkədə parlament seçkiləri keçiriləcək. Prezident seçkiləri kampaniyası kimi, onlar da vaxtından əvvəl baş tutacaq. Və onlar yeni post-Qarabağ reallıqlarını legitimləşdirməyə çalışacaqlar. İlk baxışdan Qarabağ məsələsi iqlim gündəmindən çox uzaqdır. Bildiyiniz kimi, Azərbaycan noyabrda mötəbər illik iqlim sammitinə (COP29 – red.) ev sahibliyi edəcək. Ancaq daha yaxından araşdırdıqda biz müəyyən edirik: Bakı nəhayət Qarabağ geştaltini bağlamağa, yeni prioritetlər və planlar göstərməyə çalışır. Müqaviləni 2024-cü ilin payızının əlamətdar hadisələrindən əvvəl imzalamaq istəyi bundan irəli gəlir.
Ermənistan hakimiyyətinin gecikməməsi də vacibdir. Müxalif qüvvələr qarşısında üstünlüyə malik olan Ermənistan hökuməti “problemi burada və indi həll etməyə” çalışır. Əks halda bu üstünlük əriyərsə, onda çətin olacaq – həm daxili, həm də xarici anlamda.
Nəqliyyat və kommunikasiya məsələsi, əhəmiyyətinə baxmayaraq, sülh sazişinin qarşısında yeganə maneə deyil. Sərhədin demarkasiyası və delimitasiyası razılaşdırılmamış qalır. Dövlətlərarası sərhədləri müəyyən etmədən, hər bir ölkənin harada başladığı və harada bitdiyi ümumiyyətlə aydın deyil. Lakin bu da hamısı deyil. Elçin Əmirbəyov ABŞ-a bu yaxınlarda səfəri zamanı rəsmi Bakının mühüm tezisini bir daha təkrarladı: Ermənistanın Konstitusiyasında elə düzəlişlər edilməlidir ki, keçmiş Ermənistan SSR və keçmiş DQMV-nin birliyi ideyası istisna edilsin. Azərbaycan bu yolla riskləri “hedcinq” etməyə çalışır. Amma Ermənistan hakimiyyəti bu yolla getsə belə, Konstitusiya islahatları asan proses deyil. Və hətta Ermənistan müxalifətinin zəifliyi, onun sıralarında birliyin olmaması da tez nəticəyə zəmanət vermir”, – ekspert qeyd edib.